...qəlbindən qələminəcən öyə-öyə yaşayıb-yaratdı Mədinə Gülgün
Bu Vətənin vətəndaşı olmasıyla fəxr elədi, qələmdaşı olarkən isə belə dedi:
İstərəm qəlbimin ağrılarına
Səngər tozlarından bir məlhəm qoyam.
Üfüq geyindikcə qızıl bir dona,
Dincələm, kamımca nəğmə oxuyam.
Bu yazıda mərhum şairimizlə ilk tanışlığa elə onun öz dili, öz qələmi ilə başladıq. Bir-iki cümlədən sonra yenə şairin öz yaradıcılığından nümunəylə üzləşəcəksiz. Özü də yuxarıdakı bənddən neçə illər sonra gəldiyi qənaətə bağlı misralarla. Və əgər həmin sözlərin vərazəsinə varsanız, oradakı xitabları öz ürəyinizdən qopmuş kimi də hesab edə bilərsiz:
Neylərəm o ömrü mən
Nə qışı, nə yazı var!
Duyğunun nə dərini,
Nə də ki, dayazı var!
Neylərəm o ömrü mən,
Nə bir şirin sükutu,
Nə də sel axışı var.
Nə çılğın bir sevinci,
Nə də göz yağışı var.
Sonuncu misra gözümə gözəgörünməz bir “varlıq” göstərdi, qulağıma - eşidilməz bir səda etdi:
Ruh...
Bu, yalnız elə o dünya ilə bu dünya arasında əbədi əlaqəmi? Özü də əbədi, ölməyən. Hamı üçün belədir, şairlərçün isə... Füzuli buna “könlüm quşu” deyib, “Ruhum, səadətim sənə pabəstə hər zaman” və s. Mədinə Gülgün isə belə deyib:
Bu elə-obaya qaranquş kimi -
Həmişə baharda gələcəyəm mən...
Bəli, Mədinə Gülgün daha çox, baharda xatırlanan şairlərdəndir. O, ahıl yaşlarında da daha çox bahardan, yazdan yazıb. Yaşıdları, müasirləri onu daha çox yaz aylarında görərdilər. Ən çox da sərgi salonlarında, muzeylərdə, sənətkarların yubiley törənlərində görünərdi - obrazlarıyla “bir dam altda yaylayıb-qışlayan” bu şair xanım. Özü qışda doğulub dünyasını qışda dəyişsə də, elə bil tikəsi bahardan verilmişdi. Yəqin, bir az şairanə təhqiqatla baxsaq, ötən illərin baharlarında da onun ruhunu yan-yörəmizdə - sərgi salonlarında, muzeylərdə, yubiley törənlərində görmüş olardıq. Qələm dünyası isə...
Deyirəm, bu gözəl şairin yazı-pozu qələmindən öncə, bir az tale qələm-ələmindən danışaq.
Bakıda doğulub Bakıda dəfn olunsa da, olumunda 17 yanvar 1926, ölümündə 17 fevral 1991 yazılmış bu şairin «coğrafi pasport»una çox şəhər və qəsəbələrin adı düşüb. Sovetlərin «gözünün işığı» sinfində - fəhlə ailəsində doğulsa da, öz iç işığı ilə ziyalanıb. Hələ Pedaqoji İnstitutdan əvvəl, zaman «müəllim»in həyat auditoriyasında püxtələşib, ziyalılaşıb. Dünyəvi «səbəb-nəticə» fəlsəfəsinə «sığışmayan» həmin sovet səfsəfəsinin hansı paraqrafınasa əsasən, 1938-ci ildə bu ailə Cənubi Azərbaycana - Ərdəbilə, sonra isə oradan Təbrizə köçüb. Yeniyetmə Mədinə Təbrizdə toxuculuq karxanasında ilk əmək fəaliyyətinə başlayıb. Gənc yaşından Cənubi Azərbaycan demokratik hərəkatına qoşulub. Bir qədər sonra Təbriz Dram Teatrında çalışıb. «Azərbaycan» qəzetinin xüsusi müxbiri olub. 1945-1946-cı illər Cənubi Azərbaycan Milli Azadlıq Hərəkatının fəal iştirakçısı olub və sonralar mübariz, vətənpərvər şeirlərilə bütün ömrü uzunu bu inqilabın carçısı kimi çıxış edib, mənəvi könül “sənəd”inə “bu yurd - o yurd - bu Vətən o Vətən” yazıları da yazılıb.
Parçalanmış bu tay Vətəndən o tay Vətənə ailəsilə köçüb, - gözü, çox söhbət-sözü isə burada qalıb Mədinə Gülgünün. Köç zamanı nə yaşı vardı hələ - vur-tut, on ikicə.
Və bir gecə xəyalından Bakı keçir, - özü də necə keçir! Könlü «Qız qalası»na köçür. Ürəyinin nisgil bağları dağlanır, qulaqlarında «...Xəzərin qucağındakı - ey əziz, mehriban, mehriban Bakı!» kimi nəğmələr sədalanır. Bayır şəhərin ağuşundakı inci - İçərişəhər həsrəti qubarlanır qanının qaynamlarında. Bu yeni yurdda, yeniyetmə yaşında «bir ölməz sevda dolanır başında». Dünənədək bu dünyaya uşaq-uşaq, küskün-küskün baxan bu qız o gecədən gülgünləşib, misra-misra düşünməyə başlayır. Gecəyarı yatağından Dədə Qorqud dil-üslubuyca uru durur, pəncərədən Məhsətinin rübabıyla - duru baxır. Göy üzündə gördüyünə bu ana qədərki anlağının tələbilə daha Ay yox, ustad Vurğun təbi ilə - «göylərin şamı» söyləyir. Düşdükləri bu kasıb daxmanın taybatay açılı pəncərəsini - tilişkəli, kələkötür Təbriz aynasını Bakıdakı sığal-ovallı aynalarına dadaş sayır, bağçadakı meynələri Mərdəkan bağlarındakının eyni bilir. Və sən demə bu duyğulardan, sonralar yazacağı bir həsrət şeirinə tədarük edirmiş:
Biz ki özgə deyilik -
Bölünək bölük-bölük.
Bir obayıq, bir elik -
Bakıdan Təbrizəcən.
Vüsal olsa, nə dərdim,
Quşlarla bəhs edərdim,
Mən piyada gedərdim -
Bakıdan Təbrizəcən...
Mədinə Gülgün yaradıcılığı ilə tanış olduqca, vətənpərvərliyin bizə tanış hər elementini görə, hər notunu eşidə bilərik.
Bu qos-qoca məmləkətin ağbirçək ana-şairi idi Mədinə Gülgün - milli şadlıqlarımıza ədəbi sağlıqlar, qəm-kədərlərimizə bədii ağılar deyərdi. 20 Yanvar acısı onun misralarında daha ərşə qalxır, daha uzaqlara yayılırdı.
1950-ci ildən başlayıb, ömrünün sonuna qədər 20-dən çox kitab bağladı Mədinə Gülgün. Vətənə xidmət və sevgi mücahidi olan bu zərif xanım üç dəfə Vətənin Fəxri fərmanı, «Şərəf nişanı», «Əmək veteranı» və digər orden-medallarla təltif edildi. Kitablarının birindən verdiyimiz aşağıdakı iki bənd bu Vətənəbənd şairin bütün kitabları haqda kommentatorluq da edə bilər, zənnimcə:
Mənə söyləməyin; az alışıb-yan,
İnanın, daşı da ağladar hicran.
Dağların ahıdır - o çən, o duman,
Dağların dərdini dumanlar bilər.
Mədinə Gülgün qərib-qürbətlik yaşayan çox şairdən fərqli olaraq, öz tərcümeyi-halını da ancaq şeirlərilə təsvir-təqdim etmişdir. Özü də çox yığcam, çox poetik şəkildə. Aşağıdakı səkkiz misra səksən səhifəlik nəsri yazıdan daha geniş, daha emosional məlumat saçmırmı:
Mənim, ey dost, o sahildə neçə nəğmə, sözüm qaldı,
Bahar fəsli alovlandı, bağım, bağçam, düzüm qaldı.
Əmək çəkdim, səhər-axşam, çiçəkli, güllü bağ saldım.
O bağda gözləri yaşlı, bənövşəm, nərgizim qaldı.
Vətən dərdi yaman dərddir, əsir yarpaq kimi qəlbim,
Haray ellər, yad ellərdə sevincli Təbrizim qaldı.
Deyin ki, Gülgünə gəlsin, alışdım, yandım həsrətdən,
Fəqət məhv olmadım, ey dost, kül altında közüm qaldı.
Deyirlər, şairlərin yazmadıqları yazdıqlarından qat-qat çoxdur. Yalandırsa da, çox gözəl, istedadlı yalandır. Və təəssüf ki, belə xoş yalanlar az deyilib - bütün ömrü boyu dünyamız haqda bəs qədər yazan, deyən şairlər barədə...
Altmış beş il yaşamış bu şair neçə-neçə ədəbi-bədii mənzərələr yaratdı, müdrik, fəlsəfi qənaətlərə gəldi ki, bu yazını onlardan biri - əslində, ən bəşəri dəyər daşıyanı ilə bitirirəm:
Sən dünyanı dolan, gəz,
Bu dünyaya inan, gəz,
Bir toxum da cücərməz,
Məhəbbət olmayanda...
Tahir Əhmədalılar