Azərbaycan

26 mart 1893 - Məşhur opera müğənnisi, Xalq artisti Fatma Səttar qızı Muxtarova (1893 - 19.10.1972) Cənubi Azərbaycanın Urmiya şəhərində doğulub. Uşaq yaşlarında ailəsi Rusiyaya köçüb. 20-30-cu illərdə Rusiya, Ukrayna, Gürcüstan teatrlarında çıxış edib. 1938-ci ildən Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti olub.
26 mart 1902 - Tanınmış xanəndə, Əməkdar artist Yavər Əli qızı Kələntərli (1902 - 5.2.1979) Şamaxıda anadan olub.
26 mart 1910 - Görkəmli aktyor, SSRİ Xalq artisti Ələsgər Hacıağa oğlu Ələkbərov, 1910 - 31.1.1963) anadan olub. 1933-cü ildən Akademik Milli Dram Teatrında fəaliyyət göstərib. Teatr tamaşalarında (“Vaqif”, “Otello” və s.), kinofilmlərdə (“Fətəli xan” - Fətəli xan, “Qara daşlar” - İsmayılzadə, “Səhər” - Rəhim bəy, “Böyük dayaq” - Rüstəm kişi və s.) unudulmaz obrazlar yaradıb.
26 mart 1910 - Yazıçı-dramaturq Sabit Rəhman (Sabit Kərim oğlu Mahmudov, 1910-1970) Şəkidə anadan olub. Əsərləri: "Toy", "Xoşbəxtlər", "Əliqulu evlənir", “Nişanlı qız” (pyes), "Nina" (roman), "Vəfasız", "Son faciə" (povest) və s. “Arşın mal alan” (1945), "O olmasın, bu olsun”, "Əhməd haradadır?”, “Ulduz” filmlərinin ssenari, “Yeddi gözəl” baletinin (Qara Qarayev) libretto müəllifidir.

27 mart 1927 - Məşhur musiqiçi, violonçel ifaçısı, dirijor, SSRİ Xalq artisti Mstislav Leopoldoviç Rostropoviç (1927 - 27.4.2007, Moskva) Bakıda anadan olub. Dünyanın bir çox ölkələrinin mükafatlarına, o cümlədən Azərbaycanın ən ali təltifi olan “Heydər Əliyev” ordeninə layiq görülüb.
27 mart 1930 - Şair, folklorşünas alim, professor Rüstəm Bayraməli oğlu Rüstəmzadə (1930-2014) Ağstafa rayonunun Poylu qəsəbəsində anadan olub.
27 mart 1937 - Kino rəssamı Fikrət İbrahim oğlu Əhədov (1937 - 2.11.1994) Bakıda anadan olub. “Gilas ağacı”, “Qərib cinlər diyarında”, “Yol əhvalatı”, “Şəhərli biçinçilər”, “Kişi sözü” və s. filmlərə bədii tərtibat verib.
27 mart 1986 - Tanınmış aktyor, teatr və kinoda yaddaqalan obrazlar yaratmış Səməndər Rzayev (2.1.1945 - 1986) vəfat edib. “Nəsimi”, “Babək”, “Babamızın babasının babası”, “Evlənmək istəyirəm”, “Bağ mövsümü”, “Bəyin oğurlanması” və s. filmlərdə maraqlı obrazlar qalereyası yaradıb.

28 mart 1886 - SSRİ Xalq artisti Sidqi Ruhulla (Ruhulla Fətulla oğlu Axundov, 1886 - 5.5.1959) Bakının Buzovna kəndində doğulub. Tiflis Azərbaycan Teatrının inkişafında xüsusi xidmətləri olub. Təbrizdə milli teatrın yaradıcısıdır. 1916-cı ildə Daşkənddə Üzeyir Hacıbəylinun “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kərəm” operalarını tamaşaya qoyub. 1924-cü ildən Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında çalışıb. “Kəndlilər”, “Fətəli xan” filmlərində çəkilib.
28 mart 1895 - Tanınmış ədəbiyyatşünas, tərcüməçi Əziz Şərif (Əziz Qurbanəli oğlu Şərifzadə; 1895 - 1.6.1989) Naxçıvan şəhərində doğulub. Moskva Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinin professoru olub. M.Qorkinin "Ana", A.Fadeyevin "Tarmar" romanlarını Azərbaycan dilinə, Azərbaycan ədəbiyyatı nümunələrini ruscaya tərcümə edib.
28 mart 1919 - Mədəniyyət xadimi, aktyor, ssenarist, rejissor Cahangir Aslanoğlu (Məmmədov; 1919-1998) anadan olub.
28 mart 1924 - Məşhur şair, tərcüməçi, Dövlət mükafatı laureatı Teymur Elçin (Teymur Süleyman oğlu Əliyev, 1924 - 14.3.1992) anadan olub. Uşaqlar üçün çoxsaylı əsərlərin müəllifidir, rus dilindən uşaq ədəbiyyatı nümunələrini tərcümə edib. Respublika Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin sədri, mədəniyyət nazirinin müavini işləyib.

29 mart 1873 - Şair Mirzəli Möcüz Şəbüstəri (1873-1934) Cənubi Azərbaycanda, Şəbüstər qəsəbəsində anadan olub.
29 mart 1935 - Xalq artisti Muxtar Maniyev Bakıda doğulub. 50-dən çox filmdə (“İnsan məskən salır”, “O qızı tapın”, “Bizim Cəbiş müəllim”, “Uşaqlığın son gecəsi”, “Babək”, “Nəsimi”, “Nizami”, “Qanlı zəmi”, “Ölsəm... bağışla” və s.) maraqlı obrazlar yaradıb.
29 mart 1939 - Yazıçı-dramaturq Süleyman Sani Axundov (3.10.1875, Şuşa - 1939) vəfat edib. Yazıçının «Qorxulu nağıllar» adı altında toplanan hekayələri Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının klassikası sayılır.
29 mart 1951 - Əməkdar incəsənət xadimi, professor Azad Sabir oğlu Əliyev (1951 - 30.3.2014) Bakıda doğulub. Azərbaycan Televiziyası və Radiosu Niyazi adına simfonik orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijoru olub.
29 mart 1976 - Ədəbiyyatşünas, akademik Feyzulla Qasımzadə (19.10.1898 - 1976) vəfat edib.

30 mart 1945 - Xalq artisti Şəfiqə Haşım qızı Məmmədova Dərbənddə doğulub. “Qaraca qız”, “Dədə Qorqud”, “Bizim Cəbiş müəllim”, “İstintaq” və s. filmlərdə yaddaqalan obrazlar yaradıb. Milli Məclisin deputatı (1995-2000) olub. Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin professorudur. Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının sədridir.
30 mart 1949 - Opera müğənnisi, Xalq artisti Səfa Qəhrəmanov (1949 - 5.5.2008) Ağcabədi rayonunun Minaxorlu kəndində anadan olub.

31 mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günüdür. 1918-ci ilin martında erməni silahlı dəstələri Bakıda, Qarabağda, Şamaxı, Quba, Lənkəran, Gəncəbasar və başqa bölgələrdə azərbaycanlı əhaliyə qarşı kütləvi qırğınlar törədiblər. 30-31 mart və 1 apreldə Bakıda 12 min nəfər qətlə yetirilmişdi.
31 mart 1861 - Azərbaycan xanəndəlik sənətinin görkəmli nümayəndəsi, bənzərsiz muğam ustası, Xalq artisti Cabbar Qaryağdıoğlu (1861 - 20.4.1944) Şuşada doğulub.
31 mart 1936 - Xalq artisti, bəstəkar Rafiq Babayev (1936 - 19.3.1994) anadan olub. "Cəngi" folklor-caz kollektivinin yaradıcısı olub. Filmlərə (“Anlamaq istəyirəm”, “Cin mikrorayonda”) musiqi bəstələyib.

1 aprel 1916 - Tanınmış şair Ənvər Əliverdi oğlu Əlibəyli (1916 - 7.5.1968) anadan olub. “Sənin adınla”, “İlk məhəbbət”, “Dostluq körpüsü”, “Elə xoşbəxtəm ki!” və s. kitabların müəllifidir. Şeirlərinə mahnılar bəstələnib.
1 aprel 1937 - Əməkdar mədəniyyət işçisi, şair Ayaz Vəfalı (Ayaz Rza oğlu Cəfərov) Cəlilabad rayonunun Sabirabad kəndində anadan olub.
1 aprel 1953 - Yazıçı-publisist, millət vəkili Aqil Abbas (Aqil Məhəmməd oğlu Abbasov) Ağcabədi rayonunun Kolanı kəndində doğulub. Əsərləri: “Batmanqılınc”, “Qiyamət gecəsi”, “Dolu” və s.
1 aprel 1954 - Opera müğənnisi, teatr xadimi Əhməd Bəşir oğlu Ağdamski (Bədəlbəyli; 5.1.1884, Şuşa - 1954) vəfat edib. Milli teatrda azərbaycanlı aktrisaların olmadığı vaxtlarda tamaşalarda qadın rollarını oynayıb. Pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olub, Ağdaş musiqi məktəbində tar müəllimi işləyib.
1 aprel 1981 - Xalq şairi, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Rəsul Rza (Rəsul İbrahim oğlu Rzayev; 19.5.1910, Göyçay - 1981) vəfat edib. Əsərləri: “Qız qalası”, “Lenin”, "Qızıl gül olmayaydı" (poema), «Rənglər» (şeirlər silsiləsi), “Vəfa”, “Görüş” (pyes) və s. Rus dilindən ədəbi tərcümələr edib. Respublika Yazıçılar İttifaqının sədri (1938-1939), kinematoqrafiya naziri (1945-1948) olub.

Dünya

26 mart 1874 - Amerikanın ən məşhur şairlərindən olan Robert Frost (1874-1963) San-Fransiskoda doğulub.
26 mart 1911 - Amerika yazıçı-dramaturqu Tenessi Uilyams (Tennessee Williams, 1911-1983) anadan olub. Pyesləri: “Arzu” tramvayı”, “Şüşə qəfəs”, “İquana gecəsi” və s. Əsərləri əsasında filmlər çəkilib.

27 mart Dünya Teatr Günüdür (World Theatre Day). 1961-ci ildə Beynəlxalq Teatr İnstitutunun (1948-ci ildən UNESCO nəzdində fəaliyyət göstərir) Vyanada keçirilən IX konqresində qəbul edilmiş qərara əsasən qeyd olunur.
27 mart 1871 - Yəhudi əsilli alman yazıçısı Henrix (Heinrich) Mann (1871-1950) anadan olub. 1933-cü ildə Fransaya, oradan ABŞ-a köçüb. “Müqəddəs torpaq”, “İtaətkar”, “Kral IV Henrixin gənclik illəri” və s. romanların müəllifidir.
27 mart 1963 - Amerika rejissoru Kventin Tarantino (Quentin Jerome Tarantino) anadan olub. "Quduz köpəklər", "Kriminal qiraət" və s. filmlərə quruluş verib, “Oskar”, “Qızıl palma budağı” (Kann festivalı) mükafatları laureatıdır.

28 mart 1483 - İtalyan rəssamı, qrafik, memar Rafael (Raffaello Santi, 1483-1520) anadan olub. Məşhur “Sistin madonnası” (“Madonna Sistina”) əsərinin müəllifi, Romadakı Müqəddəs Pyotr kilsəsinin memarıdır.
28 mart 1868 - Rus yazıçı-dramaturqu Maksim Qorki (Aleksey Maksimoviç Peşkov; (1868 - 18.6.1936) anadan olub. Əsərləri: “Ana”, “Foma Qordeyev”, “Artamonovların işi”, “Klim Samqinin həyatı” (roman); “Meşşanlar”, “Həyatın dibində”, “Yeqor Bulıçev və başqaları”, “Vassa Jeleznova” (pyes) və s.
28 mart 1925 - SSRİ Xalq artisti, rus aktyoru İnnokenti Mixayloviç Smoktunovski (1924-1994) anadan olub. Filmləri: “Hamlet” (Hamlet), “Avtomobildən qorun” (Detoçkin) və s.
28 mart 1936 - Peru yazıçısı, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı (2010) laureatı Mario Varqas Lyosa anadan olub. “Şəhər və itlər”, “Yaşıl ev”, “Kilsə”də söhbət”, “Keçi bayramı” və s. romanların müəllifidir.

29 mart 1936 - Rus kinorejissoru, aktyor Stanislav Sergeyeviç Qovoruxin anadan olub. “Görüş yerini dəyişmək olmaz”, “Voroşilov nişançısı” və s. filmlərə quruluş verib.
29 mart 1949 - Məşhur türk müğənnisi, bəstəkar, şair Kayahan Açar İzmirdə doğulub.

30 mart 1746 - İspan rəssamı, romantizmin parlaq nümayəndəsi Fransisko Xose de Qoyya (Francisco Jose de Goya y Lucientes, 1746-1828) anadan olub.
30 mart 1844 - Fransız şairi, ədəbiyyatda impressionizm və simvolizmin banilərindən biri Pol Verlen (Paul Marie Verlaine, 1844-1896) anadan olub.
30 mart 1853 - Holland rəssamı, postimpressionizmin nümayəndəsi Vinsent Uilyam van Qoq (Vincent Willem van Gogh, 1853 -29.7.1890) anadan olub.

31 mart 1732 - Avstriya bəstəkarı Frans Yozef Haydn (Franz Joseph Haydn, 1732-1809) anadan olub. Simfoniyaların, opera, sonata, oratoriya və s. əsərlərin müəllifidir.
31 mart 1914 - Meksika şairi, kulturoloq, ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı (1990) laureatı Oktavio Pas (Octavio Paz, 1914-1998) anadan olub.

1 aprel bir sıra ölkələrdə “Gülüş və zarafat günü” kimi qeyd olunur. Avropada XVI əsrdən qeyd olunmağa başlanıb. 1564-cü ildə Fransada IX Karl yeni təqvim ilinin 1 apreldən 1 yanvara keçirilməsi barədə fərman vermişdi. Buna rəğmən uzun illər insanlar zarafatla 1 apreli “Yeni il bayramı” kimi qeyd ediblər. Sonradan bu tarix yalançı (aldatma) günü kimi ənənə halını alıb.
1 aprel 1809 - Rus yazıçı-dramaturqu Nikolay Vasilyeviç Qoqol (Yanovski); 1809 - 4.3.1852) anadan olub. “Ölü canlar” romanı, “Müfəttiş”, “Evlənmə” pyesləri, “Şinel”, “Taras Bulba” povestləri və s. əsərlərin müəllifidir.
1 aprel 1873 - Rus bəstəkarı, pianoçu Sergey Vasilyeviç Raxmaninov (1873-1943) anadan olub. 1917-ci ildə Amerikaya mühacirət edib.

Hazırladı: Vüqar Orxan