“Kukla teatrına gəlməyimin əsas səbəbi bu sahədə daha çox beynəlxalq festivalların təşkil olunmasıdır”

Noyabrın 13-də Gənc Tamaşaçılar Teatrında “Cırtdan” II Beynəlxalq Kukla Teatrları Festivalı çərçivəsində İsveçrənin “Ginyöl” Marionet Teatrının (“Le Guignol a Roulettes”) “Mən danışmaq istəyirəm” (“Chat away!”) tamaşası nümayiş etdirildi. Biz də azyaşlı izləyicilərin böyük marağına səbəb olan tamaşanı təqdim edən aktyor və rejissor Piyer-Alen Rolle ilə söhbətləşmək qərarına gəldik. Qonaq öncə özü haqqında məlumat verdi:

- İsveçrənin “Ginyöl” Marionet Teatrının rejissoru, eyni zamanda aktyoruyam. Bundan əlavə, Beynəlxalq Kukla Teatrları Assosiasiyası - UNİMA-nın icraiyyə komitəsinin üzvüyəm, bu təşkilatın fəaliyyətində yaxından iştirak edirəm. Bakıya səfərimiz də bu təşkilatın xətti ilə baş tutub. Teatr sənəti ilə artıq 30 ildir ki, məşğulam, işimdən də olduqca məmnun olduğumu deyə bilərəm. Balacaları sevindirmək, onları düşündürərək, əyləndirmək mənə əlavə zövq verir.
- Nümayiş etdirdiyiniz tamaşanın mövzusu ilə bağlı bir qədər məlumat verərdiniz.
- Burada söhbət bir fabrikdə işləyən cavan oğlandan gedir. İnsanlar ona hörmət etmirlər. O özü də fikirlərini səlis ifadə etməkdə çətinlik çəkən, kompleksləri olan biridir. Ancaq o bir müddətdən sonra hamının siçan zənn etdiyi balaca qızla tanış olur. O balaca “siçan” bu fabrikdə hansı hiyləgər oyunların oynandığını görür, fabrikin əslində insanlara zərər verdiyinin şahidi olur. Balaca qız olub-bitənlərlə bağlı digər insanlara danışmağa başlayır və beləliklə insanlara zərər vuran fabrik və onun rəhbərliyi ifşa olunur.
- Əslində, tamaşanın süjet xətti olduqca ibrətamizdir. Bəs balaca izləyicilərimizin olub-bitənləri başa düşdüyündən əminsinizmi?
- Öncə onu deyim ki, tamaşanın ana dili fransız dilidir. Bu baxımdan azyaşlı izləyicilərimiz, ola bilsin ki, dialoqları başa düşməkdə çətinlik çəksinlər. Ancaq mən özüm səhnə əsərinin daha anlaşıqlı olması üçün bəzi dialoqları rus dilində səsləndirdim. Belə desək, rus dilini bilməyim müəyyən mənada köməyimə çatdı. Uşaqların reaksiyasından da hiss etdim ki, rus dilində səsləndirdiyim hissələri nisbətən daha yaxşı anladılar. Ancaq məsələyə ümumi yanaşdıqda deyə bilərəm ki, kukla teatrlarında əsas məqsəd dialoqların tam anlaşılması deyil. Bu, bizim tamaşaçıların azyaşlı olmasından irəli gələn amildir. Daha çox çalışırıq ki, təsvirlər, kuklaların hərəkətləri vasitəsilə izləyicilərimizə mövzunu, əsas ideyanı anladaq. Ancaq burada bizim əleyhimizə olan amillər də var idi. Səhnə kukla teatrı üçün olduqca böyükdür. Bunu nəzərə alaraq çalışdıq ki, öz dekorasiyamızı böyüdək. Ancaq o qənaətdəyəm ki, dekorasiyanın böyüdülməsi elə də effektli olmadı. Bununla belə, azyaşlı izləyicilərimizin tamaşanın ideyasını müəyyən qədər də olsa anladığını düşünürəm. Çünki tamaşadan əvvəl onlar üçün kiçik bir prezentasiya da nümayiş etdirmişdik.
- Ümumiyyətlə, tamaşalar zamanı tərcümədən istifadə edirsinizmi?
- Əlbəttə, imkan daxilində çalışırıq ki, tamaşanı səfər etdiyimiz ölkənin dilində səsləndirək. Ancaq siz də razılaşarsınız ki, bunun üçün vaxt və daha çox hazırlıq lazımdır. Bakıya isə 3 günlüyə gəlmişik. Bu qədər böyük hazırlığı görmək üçün isə bu vaxt kifayət deyil. Ancaq ümumilikdə götürdükdə tamaşalarımı 4 dildə - fransız, ingilis, rus və ispan dillərində səsləndirə bilirəm. Digər dillərə tərcümə üçün isə professional heyət lazımdır. Məndə tamaşaların mətnləri var. Ehtiyac olanda istifadə edə bilirik. Ancaq məni tərcümə məsələsində narahat edən məqam mətnin bir dildən digərinə səthi çevrilməsidir. Tamaşalarda komik, ironiyalı məqamlar olur ki, tərcüməçilər onu tam mənası ilə çatdıra bilmirlər. Daha çox vaxtımız olsaydı, sizin yerli aktyorlarla və tərcüməçilərlə bu işi həyata keçirə bilərdik.
- Maraqlıdır, niyə məhz kukla teatrını seçmisiniz? Uşaqlara hansısa mesajı çatdırmaq daha çətin deyilmi?
- Bəli, çətindir, ancaq bir o qədər də maraqlıdır. Mən İsveçrədə uzun müddət böyüklər üçün tamaşalar səhnələşdirmişəm, aktyor kimi çıxış etmişəm. Kukla teatrına gəlməyimin əsas səbəbi bu sahədə daha çox beynəlxalq festivalların təşkil olunmasıdır. Təbii ki, hər bir yaradıcı insan öz işlərini daha böyük auditoriyaya çıxarmaq istəyir. Mən də bu məqsədlə kukla teatrını seçdim. İsveçrədə aktyor və rejissorlar daha çox bu səbəbdən kukla teatrında çalışırlar. Belə olmasaydı, indi biz burada sizinlə, sizin tamaşaçılarla görüşə bilməyəcəkdik.
- Azərbaycan teatrı haqqında məlumatınız varmı?
- Sizə nə yalan deyim, buraya gələnədək elə bir məlumatım yox idi. Sizin teatr ictimaiyyəti ilə burada tanış olduq, teatr binalarınıza baş çəkdik. Olduqca böyük, səliqəli, möhtəşəmdirlər. Mən rus teatr ənənəsinə bələdəm. Ancaq bilmirdim ki, burada da rus teatrının müəyyən ənənələri mövcuddur. Bu baxımdan teatrlarınız arasında şimal qonşunuzla olan oxşarlığı hiss etdim. Tamaşa zallarınız kukla teatrı üçün o qədər də münasib olmasa da, burada böyüklər üçün istənilən tamaşanı səhnələşdirmək olar. Elə götürək indi oturduğumuz zalı. Səhnə kifayət qədər genişdir. Bu isə aktyor və rejissor üçün əlavə imkanlar yaradır. Onu da deyim ki, şəhəriniz də çox xoşuma gəldi. Şərq və Qərb mədəniyyətinin müəyyən nüansları hiss olunur. Gələcək tətillərimin birində Bakıya gəlmək istəyirəm. Şəhər ətrafını görmək, mədəniyyətinizi daha yaxından öyrənmək mənim üçün maraqlıdır.
- Azərbaycanlı həmkarlarınızla işbirliyi necə, mümkündürmü?
- Nəzəri cəhətdən, əlbəttə ki, mümkündür, ancaq bu işbirliyini reallaşdırmaq olduqca çətindir. Gərək bir araya gələk, bir müddət hansısa layihənin üzərində çalışaq. Bunun üçün əlavə işçi, vəsait, ortaq məkan və vaxt lazımdır. Bilirsiniz ki, bütün bunları təşkil etmək o qədər də asan məsələ deyil. Məsələn, mən özüm bir tamaşanı ərsəyə gətirmək üçün bir il vaxt sərf edirəm. Birgə layihə üçün isə, təbii ki, daha çox vaxt lazım gələcək. Ancaq bu qədər əziyyətə dəyə biləcək ortaq layihə olarsa, məncə, nə sizin aktyorlar, nə də biz yox demərik.

Sadiq Musa