(Əvvəli qəzetin ötən saylarında)

TÜRKSOY-un və Türkiyə Baş naziri yanında İctimai Diplomatiya Koordinatorluğu və Mətbuat-Yayım və İnformasiya Baş Direktorluğunun təşkilatçılığı ilə qardaş ölkədə səfərdə olan türk respublikalarının media mənsubları Kapadokya proqramının başa çatmasından sonra, fevralın 26-da İstanbula yola düşdülər. Fevralın 27-də İstanbulda ilk görüşümüz Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının (Türk Şurası) katibliyində gerçəkləşdi. Qurumun baş katibi Ramil Həsənov Qırğızıstanda rəsmi səfərdə olduğu üçün heyəti onun müavini Abzal Saparbekuly qəbul etdi. O, qurum yaranmasının tarixi barədə məlumat verdi. Bildirdi ki, 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından sonra meydana gələn müstəqil türk respublikalarının ilk əməkdaşlıq formatı 1992-ci ildə türkdilli ölkə başçılarının zirvə görüşü ilə başladı: “1993-cü ildə sizləri hazırda bir araya gətirən türk dünyasının beynəlxalq mədəniyyət təşkilatı - TÜRKSOY quruldu. 2006-cı ildə türkdilli ölkə başçılarının Antalya zirvə görüşündə bu formatda verilən qərarları gerçəkləşdirəcək daha sistemli mexanizm qurulması qərara alındı. 2009-cu ildə isə Azərbaycanın Naxçıvan şəhərində Türk Şurasının yaradılması haqqında sənəd imzalandı və Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğızıstanın təsis etdiyi qurum 2010-cu ildən fəaliyyətə başladı, İstanbulda katiblik açıldı. Qurumun katibliyinə növbə ilə üzv ölkələrin təmsilçiləri rəhbərlik edirlər”.
Sonra o, 2015-ci ildə Qazaxıstanda baş tutacaq türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının zirvə görüşü ilə bağlı media və informasiya texnologiyaları istiqamətində katiblik tərəfindən atılan addımlar haqqında məlumat verdi, şuraya daxil olan qurumların gördüyü işlərdən bəhs etdi. Astanada fəaliyyət göstərən Türk Akademiyasının fəaliyyətindən danışdı, ortaq tariximizin yazılmasını türk dünyasının uğuru kimi səciyyələndirdi. Qeyd olundu ki, Türk Şurasının gələcək planlarından biri də ortaq türk telekanalının yaradılmasıdır. Bu, elm və təhsil verilişləri yayımlayan kanal olacaq. Bakıda yaradılması nəzərdə tutulan TÜRKSOY-un Miras Fondundan da bəhs edən qurum təmsilçisi bu layihənin yaxın zamanlarda reallaşacağını diqqətə çatdırdı. Sonra Türk Şurasının tanıtım filmi nümayiş olundu, media nümayəndələrinin sualları cavablandırıldı.

Türk dünyasını arxivləşdirən məkan

Növbəti görüşümüz Dövlət Arxivləri Baş Direktorluğunda oldu. Qurumun müdir müavini Mustafa Budaq gördükləri işlərdən bəhs edərək bildirdi ki, bu, dünyada ilk sırada dayanan arxivlərdən biridir: “Osmanlı imperiyası üç qitədə qərar tutan, uzun tarixi olan bir dövlət olub. Bir çox dövlətlərlə əlaqələr qurulub, yazışmalar aparılıb. Arxivimizdə 36 milyon sənəd var”.
Həmsöhbətimiz qurumun arxiv bərpası ilə bağlı layihəsindən də söz açdı. Qeyd etdi ki, orta əsrlərdə türk dünyası dövlət başçıları arasında məktublaşmalar oxunaraq həm müasir türk dilinə tərcümə edilir, həm də bərpa olunur: “Əlyazmalar ərəb əlifbası ilə yazılmış Osmanlı türkcəsindədir. Bir sıra arxiv sənədləri kitab halına salınıb. Bu sırada Nadir şah Əfşarla Osmanlı sultanı III Mahmud arasında məktublaşmalar da tərcümə edilərək kitab halında çap edilib. Balkan müharibələri, I Dünya müharibəsi ilə bağlı kitablar da hazırlanaraq çap olunub: “Layihələrin gerçəkləşdirilməsində Azərbaycan da daxil olmaqla türkdilli ölkələrlə əməkdaşlıq edirik. Eyni zamanda türkdilli ölkələrin tarixçiləri buraya gələrək öz araşdırmalarında arxiv sənədlərindən istifadə edirlər. Bu günə qədər 160 arxivin 60-ı artıq elektronlaşdırılıb. Bundan başqa, 2014-cü ildə tətbiq edilən yeni texnologiya əsasında xeyli sənəd bərpa edilib və elektron daşıyıcılara köçürülüb. Bu istiqamətdə işlərimiz davam edir”.
Media nümayəndələrinin sualları cavablandırıldı, sonra heyət muzey və araşdırma salonlarına dəvət olundu. Olduqca maraqlı memarlı üslubunda tikilmiş bina pilləkənlər deyil, aşağıya doğru enişlərdən ibarətdir. Muzeyin ən maraqlı və diqqətçəkən bölümü əlyazmaların bərpa olunduğu hissəsidir. Qurumun böyük kitabxanası da fəaliyyət göstərir. Həmin gün media mənsubları Türk Dünyası Bələdiyyələr Birliyində (TDBB) də maraqlı görüş keçirdilər. Qurumun baş katibi Fahri Solak media nümayəndələrinə TDBB-nin fəaliyyəti və layihələri haqqında ətraflı məlumat verdi, türkdilli ölkələrin bələdiyyələrinin əməkdaşlığının vacibliyindən bəhs etdi.