Cefri Verbax: “Muğamı sadəlikdən mürəkkəbə doğru anlatmağa çalışıram”

Əslən azərbaycanlı olan Cefri Verbaxın (Jeffrey Werbock) peşəsi arxitektor-dizayner olsa da, o, artıq uzun illərdir ki, muğam sənəti ilə maraqlanır və Amerikada bu sənəti tanıtmaqla məşğuldur. Muğamın sehrinə 1972-ci ildə düşüb və o vaxtdan bu sehrli aləmdən ayrıla bilməyib. İlk dəfə Azərbaycana 1989-cu ildə gəlib, tanınmış sənətkarlardan tar, kamança və ud ifaçılığını öyrənib. Muğamlarımızı yüksək ustalıqla ifa edir. Amerika və Avropada konsert proqramları ilə kifayətlənməyərək, eyni zamanda amerikalı gənclərə muğamın sirlərini aşılayır.
Cefri Verbaxla “Muğam aləmi” IV Beynəlxalq Muğam Festivalı zamanı Milli Konservatoriyada görüşüb həmsöhbət olduq. Öncə təəssüratlarını soruşduq.

- Martın 8-dən Bakıdayam. Festival çərçivəsində qonaq qismində çıxışlarım oldu. ADA Universitetində görüş keçirdim. Bundan əlavə, Asəf Zeynallı adına musiqi kollecinin tələbələri ilə də görüşüm oldu. Festivalı da maraqla izləyirəm. Çox gözəl konsertlər keçir. Muğam Mərkəzində keçirilən konsertlərdə ötən illərdən fərqli olaraq yeniliklərlə rastlaşdım. Belə ki, bir muğamı üç fərqli ifaçının ifa etməsi təqdirəlayiq haldır. Bu ifaçıya həm dincəlmək, həm kontrastlıq, həm də fərqli ifalar dinləmək imkanı yaradır. Bir sözlə, dinləyicini də yormur.
- Festival çərçivəsində keçirilən instrumental ifaçılıq üzrə müsabiqəni də izlədiniz...
- Bütün ifalar gözəl idi. Vaxtilə mən də bu festival çərçivəsində keçirilən müsabiqədə münsif olmuşam. Ona görə də bu gün münsiflər heyətini başa düşürəm. Bir-birindən maraqlı ifa və istedadlı iştirakçılar arasında seçim etmək çox çətin olur. Bu artıq dördüncü festivaldır və mən festivalların keçirildiyi müddətdə Bakıda olmağa çalışmışam. Çox şadam ki, bütün festivalları canlı izləyə bilmək imkanım olub.
- Okeanın o tayından Azərbaycan muğamı necə görünür?
- Müşahidəmə əsasən deyə bilərəm ki, daim inkişaf görünür. Çox əlamətdar hadisədir ki, ildən-ilə sənətə yeni səslər, ifaçılar gəlir. Onların tanıdılmasına, muğam sənətinin bütün dünyada təbliğ edilməsinə dövlətin böyük qayğısı var.
- Hazırda Amerikada bu sahədə hansı işləri görürsünüz?
- Mən Azərbaycan muğam sənətinə xidmət edən bir insanam. Universitetlərdə professorların dəvəti ilə muğam sənəti haqqında məruzələrlə çıxış edirəm. Lazım gələrsə, ifam vasitəsilə izahını nümayiş etdirirəm. Muğamı sadəlikdən mürəkkəbə doğru anlatmağa çalışıram. Yad bir ölkə vətəndaşı ilk təqdimatdan muğamın dərinliklərini, mürəkkəbliyini qavraya bilməz. Ona görə də ilk olaraq sadəlikdən başlayaraq muğam haqqında bildiklərimi gənclərə öyrədirəm. Əgər Amerika əhalisinin bir faizi muğamı başa düşərsə, bu mənim üçün çox önəmlidir. Bir də mən çıxışlarımda təkcə muğam haqqında danışmıram, həmçinin Azərbaycanın tarixinə, hazırkı problemlərinə də toxunuram. Bu mənim borcumdur.
- Bəs kamança alətinə marağınız, sevginiz necə yarandı?
- Mən bu sevgini əslən azərbaycanlı olmağımla əlaqələndirməzdim. Çünki elə azərbaycanlı tanıyıram ki, onlar muğama etinasız yanaşırlar, elə qərblilər tanıyıram ki, onlar bu sənətin aşiqidirlər. İfa etmək isə tamam başqadır. Muğamı ilk dəfə dinləyərkən sevdim və beləcə ondan ayrıla bilmədim.
- Builki festivalda hansı ölkələrin ifaçıları sizi təəccübləndirə bildi?
- İspaniya. İspaniyada çox qədim mədəniyyət, adət-ənənələr var. Bu ölkənin cənub əhalisi Şərqdən gəldiyi üçün onların kökündə atəşpərəstlik də var. Onların çıxışları maraqlı oldu. Musiqiləri çox mürəkkəb ritmikadan ibarətdir. Eyni zamanda özlüyümdə belə bir qənaətə gəldim ki, muğamı düzgün ifa edən, onu sevən hər bir xalqın kökündə şərqlilik var. Yəni bu xalqların hər birində Şərq xalqları ilə bir yaxınlıq mövcuddur. Sonda isə onu demək istərdim ki, muğam dinləmək ən gözəl istirahətdir. Azərbaycan xalqına xoş günlər arzulayıram və hər zaman Bakıda olmaqdan, Azərbaycan musiqisinə xidmət etməkdən böyük zövq alıram.

Lalə Azəri