Müsahibimiz Almaniyada yaşayan azərbaycanlı şair, yazıçı, tərcüməçi Orxan Arasdır. Onun imzası Azərbaycan oxucusuna yaxşı tanışdır. Yazıları mətbuatımızda ara-sıra çap olunur.

- Orxan bəy, iğdırlı olduğunuzu bilirəm, görünür, Azərbaycan ruhuna ona görə bağlısınız...
- Mən “o tay” dediyimiz, yəni Araz çayının o biri tərəfindəki Azərbaycandan hər zaman danışılan İğdırda dünyaya gəlmişəm. Yaşlılarımızın bütün söhbətləri ya ermənilərin törətdikləri zülmlər, ya da o tayda qalmış qohumlarımız haqqında olardı. Məktəbdə oxuduğum vaxtlarda bu söhbətlərin şahidi olmuşdum. Haradan gəldiyimiz və kim olduğumuzu yaxşı bilirdim. Bu nədənlə türk dünyası və ya Sovetlər Birliyindəki yurdlarımızı erkən yaşlarımda tanımışam. Azərbaycan ədəbiyyatı, tarixi haqqında ilk bilgiləri Ankarada çap olunan “Azərbaycan” jurnalından öyrənirdim. Sonralar Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Mirzəbala Məmmədzadə kimi şəxsiyyətlərin əsərlərini oxuyaraq daha çox bilgi əldə etdim.
Uşaq vaxtlarımda həsrət şeirləri yazardım. Şeirlərimin çoxu anamın kənddə danışdığı dildə olardı. Bu şeirləri müəllimlərimiz bizə oxudar və Azərbaycan ədəbiyyatı örnəkləri kimi şagirdlərə təqdim edərdilər. Danışdığımız dil və Azərbaycanla bağlı həsrət dolu duyğularımız üçün müəllimlərimiz bizi çox sevərdilər.
On beş yaşımdaykən Şevket Süreyya Aydəmirin “Suyu arayan adam” kitabını oxudum. Şevket Süreyya Türk İslam Ordusu ilə 1918-ci ildə Azərbaycana gələn bir əsgər olub. 1919-cu ildə türk əsgərləri oradan çıxanda o, Şəkidə qalmış, xalqın istəyi ilə müəllimlik etmiş və Sitarə adlı bir qızı sevmişdi. O kitabı oxuduqdan sonra Sitarə mənim üçün Azərbaycanın obrazına çevrildi. Həmin kitabı oxuyan hər kəs Azərbaycana vurulurdu. Hamımız Şevket Süreyya kimi bir gün oralara getməyi, kiçik kənddə müəllimlik etməyi və Sitarəni tapmağı düşünürdük.
Bütün bunlar xəyal idi. Amma onların çoxu 1990-cı ildən sonra mənim üçün gerçək oldu. 20 Yanvar olaylarından sonra ilk dəfə Bakıya ayaq basdığımda hava limanından “Abşeron” hotelinə qədər ağladım və ətrafdakı hər insanda Sitarəni axtardım.
İğdır bizə həm Türkiyənin, həm də Azərbaycanın ortaq vətən duyğusunu verdi və bizi daha vətənsevər, duyğulu, çalışqan etdi. Bu nədənlə haraya getsəm, İğdırı da ürəyimdə götürürəm. Bilirəm ki, o İğdırda həm Türkiyədən, həm də Azərbaycandan nəsə var. Bu mənə təsəlli verir, qürbətdə kədərimi azaldır.

- Bildiyim qədər ixtisasca müəllimsiniz. Türkologiya və iqtisad təhsiliniz də var...
- Türkiyədə müəllimlik oxuduqdan sonra 1980-ci illərdə Almaniyaya gəldim. Burada Boxum (Bochum) Universitetində məşhur türkoloq Hermann Varynin dərslərinə qatıldım. İki il sonra oradan ayrılıb iqtisad fakültəsinə qəbul oldum və bitirdim. Amma doktorluq dissertasiyamı alman ədəbiyyatı haqqında yazdım. Təhsilimi bitirdikdən sonra öncə iqtisadi, sonra isə həmkarlar ittifaqı sahəsində çalışdım. Burada həmkarlara dörd ildən bir seçkilər olur. Türk olduğum halda almanlar məni beş dəfə o vəzifəyə seçdilər. O işdən öz istəyimlə ayrıldım. İndi “Referans” və “Bakış” jurnallarının redaktoru olaraq çalışıram.

- Neçə kitabınız çıxıb? Azərbaycanla da bağlı kitablarınızın olduğunu bilirəm.
- İlk kitabım 1991-ci ildə İstanbulda çap olunan “Qarabağın göz yaşları”dır. İkinci kitabım isə “Azərbaycan davamız” adlanır. Bu kitabda Avropada 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisələrindən sonra yaratdığımız Azərbaycan Türkləri Federasiyasının quruluş hekayəsini və bizim nəslin Azərbaycanı necə gördüyünü yazmışam. Sonra Türkiyədə beş dəfə çap olunan “Ayrılığın rəngi hüzn” kitabımı yazdım. O kitabda Almaniyada yaşayan və yuxularında hər zaman Türkiyəni görən insanların həsrətlərini, kədərlərini qələmə almışam. Onlardan başqa “Son cənnət” adında bir romanım və “Kaşqardan Berlinə portretlər və kitablar” çap olundu. İki il öncə Alman Yazarlar Birliyi “Almaniya, mənə bir az sevgi ver” kitabımı çap etdi. Azərbaycanda da “Xoş gördük, gözəl yurdum” adlı bir kitabım çap olundu.
İndiyədək 8 kitabım çapdan çıxıb. Azərbaycanla bağlı üç kitabım və yüzlərlə məqaləm var. Azərbaycan ən böyük sevdamdır. Ona görə nə yazsam, mütləq orada Azərbaycana aid bir iz, işarə var. Hər yerdə azərbaycanlı bir yazar olduğumu qürurla söyləyirəm.

- Azərbaycan yazarlarından kimlərin əsərlərini tərcümə etmisiniz?
- Mən əslində peşəkar bir tərcüməçi deyiləm. Amma xoşuma gələn bəzi yazıçı və şairlərimizin əsərlərini Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdırır, yaxud almancaya çevirirəm. Məsələn, Ramiz Rövşəndən, Rüstəm Behrudidən, Sabir Rüstəmxanlıdan şeirlər, Yaşar və Əjdər Oldan hekayələr tərcümə etmişəm.

- Almaniyada Azərbaycanla bağlı gördüyünüz işlərdən danışardınız.
- Buraya gələnlər bilirlər ki, Almaniyada Azərbaycanla bağlı nə varsa maraqlanıram. İlk dönəmlər bütün tədbirlərə, konfranslara mütləq qatılırdım. Hər il Xocalı ilə bağlı toplantılarda çıxış edirəm. 20 Yanvar və başqa tarixi günlərdə kim dəvət edirsə, gedirəm. Televiziya proqramlarında da Azərbaycanla bağlı verilişlər hazırlamışam. Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında gördüyümüz işləri məqalələr şəklində çap etdirdim. Rəhbərlik etdiyim “Bakış” dərgisində hər ay Azərbaycanla bağlı ən azı beş məqalə verirəm. Bəzən alman qəzetlərinə də Azərbaycanda nəşr olunan kitablar və yazarlarla bağlı məqalələr yazıram.
Burada gördüyümüz işlər haqqında Hollandiya Azərbaycan Dərnəyi ilə birlikdə “20 illik sevda - Azərbaycan” adlı bir kitab buraxdıq. Kitabda 20 ildən bəri bütün Avropada gördüyümüz işlərdən bəhs etdik. Burada Azərbaycanı heç görməyən gənclər də var, amma onların da ürəklərində vətən sevgisi böyüyür. Dərnəklərimizə gələn gənclərlə söhbət edərkən çəkdiyimiz zəhmətin boşa getmədiyini görəndə sevinirik. Azərbaycanın zəngin mədəniyyəti Avropada daha geniş tanınmalıdır. Bununla əlimdən gələni etməyə çalışıram.

- Hazırkı işləriniz nədən ibarətdir?
- Doktorluq dissertasiyamın mövzusu olan Məhəmməd Əsəd bəy haqqında kitab hazırlayıram. Kitab Türkiyə, Azərbaycan və Almaniyada yayımlanacaq. O kitabda çox önəmli sənədlər, yeni bilgilər var. Bundan başqa, bir roman da yazmışam, çap etdirməyi düşünürəm.

S.Soltanlı